Nasionalisme Melayu (Jawi: سمڠت كبڠساءن ملايو, juga dikenali sebagai Semangat Kebangsaan Melayu) merujuk kepada nasionalisme yang menumpukan perhatian kepada perjuangan antikolonial Melayu, yang termotivasi oleh idealis nasionalis untuk mewujudkan Bangsa Melayu dengan tujuan utamanya ialah kemajuan dan perlindungan terhadap apa yang membentuk bahasa Melayu - agama (Islam), bahasa (Melayu), dan royalti (raja-raja Melayu). Pra-pendudukan tersebut adalah tindak balas langsung terhadap kehadiran penjajah Eropah dan kemasukan penduduk asing di Tanah Melayu sejak pertengahan abad kesembilan belas.Nasionalisme Melayu mempunyai akarnya pada akhir kurun ke-19, tetapi tidak wujud sebagai pergerakan politik yang bersatu dan teratur. Konsep ketuanan Melayu sebahagian besarnya tidak relevan pada masa itu, kerana orang Cina dan India, yang membentuk hampir separuh penduduk, tidak melihat diri mereka sebagai warganegara Malaya.[1] Laporan oleh Setiausaha Tetap Kerajaan British untuk Koloni pada awal tahun 1930-an mendapati bahawa "bilangan orang bukan Melayu yang telah mengadopsi Tanah Melayu sebagai rumah mereka hanyalah sebahagian kecil daripada seluruh penduduk".[2]Kebangkitan nasionalisme Melayu sebahagian besarnya digerakkan oleh tiga puak nasionalis - radikal dibezakan ke kiri Melayu dan kumpulan Islam yang kedua-dua menentang elit konservatif.[3] Orang-orang kiri Melayu diwakili oleh Kesatuan Melayu Muda, yang dibentuk pada tahun 1938 oleh sekumpulan orang inteligensia Melayu yang terutama berpendidikan di Kolej Latihan Sultan Idris, dengan kehebatan Melayu Raya. Pada tahun 1945, mereka menyusun semula diri mereka ke dalam sebuah parti politik yang dikenali sebagai Partai Kebangsaan Melayu Malaya (PKMM). Para Islamis pada mulanya diwakili oleh Kaum Muda terdiri daripada ulama-ulama Timur Tengah dengan sentimen Pan-Islam. Parti politik Islam pertama adalah Partai Orang Muslimin Malaya (Hizbul Muslimin) yang dibentuk pada bulan Mac 1948, kemudian digantikan oleh Parti Islam SeMalaya pada tahun 1951. Kumpulan ketiga adalah konservatif terdiri daripada golongan elit barat yang merupakan birokrat dan ahli keluarga diraja yang berkongsi pendidikan Inggeris yang biasa di kebanyakan Kolej Melayu Kuala Kangsar. Mereka membentuk organisasi sukarela yang dikenali sebagai Persatuan Melayu di pelbagai bahagian negara dan matlamat utamanya adalah untuk memajukan kepentingan orang Melayu serta meminta perlindungan British terhadap jawatan Melayu. Pada Mac 1946, 41 persatuan Melayu membentuk Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), untuk menegaskan penguasaan Melayu terhadap Tanah Melayu.[3]Pertunjukan utama pertama oleh nasionalisme Melayu muncul pada tahun 1946 ketika British mencadangkan Malayan Union yang akan sangat mengurangi kekuasaan raja-raja Melayu dan memberikan kewarganegaraan kepada pendatang asing. Di bawah tekanan yang kuat dari Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu, pihak British telah menarik balik cadangan itu, menyebabkan pembentukan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948.