Kerajaan

Ketua negeri Sarawak ialah Yang di-Pertua Negeri (juga dikenali sebagai TYT atau Gabenor), kedudukan yang paling simbolik yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong (Raja Malaysia) atas nasihat kerajaan persekutuan Malaysia.[71] Sejak 2014 jawatan ini dipegang oleh Abdul Taib Mahmud.[72] TTYT melantik ketua menteri, yang kini dipegang oleh Abang Johari Tun Openg (BN),[73] sebagai ketua kerajaan. Secara amnya, pemimpin parti yang memerintahkan majoriti Dewan Undangan Negeri dilantik sebagai ketua menteri; Wakil yang dipilih secara demokratik dikenali sebagai wakil rakyat. Majelis negeri meluluskan undang-undang mengenai subjek yang tidak berada di bawah bidang kuasa Parlimen Malaysia seperti pentadbiran tanah, pekerjaan, hutan, imigresen, perkapalan saudagar dan perikanan. Kerajaan negeri dibentuk oleh ketua menteri, menteri kabinet dan pembantu menteri mereka.[74]

Untuk melindungi kepentingan rakyat Sarawak di persekutuan Malaysia, perlindungan khas telah dimasukkan ke dalam Perlembagaan Malaysia. Ini termasuk: mengawal imigresen masuk dan keluar negeri serta status kediaman bukan orang Sarawak dan bukan rakyat Sabah, batasan mengenai amalan undang-undang kepada peguam pemastautin, kemerdekaan Mahkamah Tinggi Sarawak dari Mahkamah Tinggi Semenanjung Malaysia, Satu keperluan bahawa Ketua Menteri Sarawak akan dirujuk sebelum pelantikan ketua hakim Mahkamah Tinggi Sarawak, kewujudan Mahkamah Anak Negeri di Sarawak dan kuasa untuk mengenakan cukai jualan. Orang asli di Sarawak menikmati keistimewaan istimewa seperti kuota dan pekerjaan dalam perkhidmatan awam, biasiswa, penempatan universiti, dan permit perniagaan.[75] Kerajaan tempatan di Sarawak dikecualikan daripada undang-undang majlis tempatan yang digubal oleh Parlimen Malaysia.[76]

Parti politik utama di Sarawak boleh dibahagikan kepada tiga kategori: orang bukan Islam asli, Muslim asli, dan bukan asli; Pihak, bagaimanapun, juga boleh memasukkan anggota dari lebih dari satu kumpulan.[77] Parti politik pertama, Parti Rakyat Bersatu Sarawak (SUPP), ditubuhkan pada tahun 1959, diikuti oleh Parti Negara Sarawak (PANAS) pada tahun 1960 dan Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP) pada tahun 1961. Parti-parti politik utama seperti Parti Pesaka Sarawak (PESAKA) muncul pada tahun 1962.[31][nota 5] Parti-parti ini kemudian menyertai gabungan negara Parti Perikatan. Parti Perikatan (kemudiannya berkumpul di Barisan Nasional) telah memerintah Sarawak sejak pembentukan Malaysia. Pembangkang di Sarawak secara konsisten mendakwa bahawa gabungan pemerintah menggunakan pelbagai jenis taktik membeli undi untuk memenangi pilihan raya.[78][nota 6][79] Stephen Kalong Ningkan merupakan Ketua Menteri Sarawak pertama dari 1963 hingga 1966 selepas kemenangannya dalam pilihan raya majlis tempatan. Walau bagaimanapun, beliau digulingkan oleh Tawi Sli pada tahun 1966 dengan bantuan kerajaan persekutuan Malaysia, menyebabkan krisis perlembagaan Sarawak 1966.[31]

Pada tahun 1969, pilihan raya negeri pertama Sarawak diadakan, dengan anggota Majlis Negeri dipilih secara langsung oleh para pengundi. Pilihan raya ini menandakan permulaan penguasaan etnik Melanau di politik Sarawak oleh Abdul Rahman Ya'kub dan Abdul Taib Mahmud. Pada tahun yang sama, terbentuknya Parti Komunis Kalimantan Utara (NKCP) yang kemudian melancarkan perang gerila terhadap kerajaan negeri Sarawak yang baru dipilih. Parti itu dibubarkan selepas menandatangani perjanjian damai pada tahun 1990.[70] 1973 menyaksikan penubuhan Parti Pesaka Bumiputera Bersatu (PBB) berikutan penggabungan beberapa parti.[80] Parti ini kemudian menjadi tulang belakang gabungan BN Sarawak. Pada tahun 1978, Parti Tindakan Demokratik (DAP) merupakan parti pertama yang berpusat di Malaysia Barat untuk membuka cawangannya di Sarawak.[80]

Sarawak pada mulanya mengadakan pilihan raya negeri bersama dengan pilihan raya parlimen negara. Bagaimanapun, ketua menteri itu Abdul Rahman Ya'kub menangguhkan pembubaran dewan negeri setahun untuk mempersiapkan cabaran yang ditimbulkan oleh parti-parti pembangkang.[78] Ini menjadikan Sarawak satu-satunya negeri di Malaysia untuk mengadakan pilihan raya negeri yang berasingan daripada pilihan raya parlimen negara sejak tahun 1979.[81]Pada tahun 1983, SNAP mula pecah menjadi beberapa pihak serpihan kerana krisis kepimpinan yang berulang.[82][83] Iklim politik di negeri ini stabil sehingga Urusan Mahkamah Ming 1987, sebuah rampasan kuasa politik yang dimulakan oleh paman Abdul Taib Mahmud untuk menggulingkan gabungan BN yang dipimpin oleh Taib. Walau bagaimanapun, rampasan kuasa tidak berjaya dan Taib mengekalkan kedudukannya sebagai ketua menteri.[84]

Sejak pilihan raya tahun 2006, Parti Tindakan Demokratik (DAP) memperoleh majoriti sokongannya dari pusat-pusat bandar dan menjadi parti pembangkang terbesar di Sarawak.[85]Pada tahun 2010, DAP membentuk gabungan Pakatan Rakyat dengan Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Islam Se-Malaysia (PAS); kedua-dua parti ini mula aktif di Sarawak antara 1996 dan 2001.[86] Sarawak adalah satu-satunya negeri di Malaysia di mana parti-parti komponen berpusat di Malaysia dalam gabungan BN, terutamanya UMNO, tidak aktif dalam politik negeri.[87]

Kerajaan negeri

Sarawak ditadbir oleh Dewan Undangan Negeri dan Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri sendiri. Dewan Undangan Negeri merupakan kuasa tertinggi dalam menetapkan polisi di dalam negeri. Ahli Dewan Undangan Negeri bertanggungjawab kepada Dewan Undangan Negeri yang diwakili oleh pelbagai orang yang dilantik setiap lima tahun. Ia diketuai oleh Yang di-Pertua Negeri yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong Malaysia. Jabatan Ketua Menteri adalah tiang pentadbiran negeri yang meletakkan pejabat Ketua Menteri, Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri serta lain-lain jabatan.

Bahagian dan daerah

Tidak seperti negeri-negeri di Semenanjung Malaysia, Sarawak dibahagikan kepada bahagian, 12 dalam semua, serta daerah, masing-masing diketuai oleh penduduk yang dilantik.[71][88][89][90]

Bahagian dibahagikan kepada daerah, masing-masing dipimpin oleh seorang pegawai daerah, yang kemudiannya dibahagikan kepada subdaerah, masing-masing dipimpin oleh seorang Pegawai Pentadbiran Sarawak (SAO). Terdapat juga seorang pegawai pembangunan untuk setiap bahagian dan daerah untuk melaksanakan projek pembangunan. Kerajaan negeri melantik seorang ketua (dikenali sebagai ketua kampung atau penghulu) untuk setiap kampung.[71][88] Terdapat sejumlah 26 daerah di seluruh Sarawak di bawah bidang kuasa Kementerian Kerajaan Tempatan dan Pembangunan Masyarakat Sarawak.[91] Senarai bahagian, daerah, dan subdaerah ditunjukkan dalam jadual di bawah:[3]

Senarai TYT Yang di-Pertua Negeri