Penyakit kencing manis telah diketahui semenjak tamadun purba lagi dan telah direkodkan oleh tamadun Mesir, India, Cina, dan Yunani (Greek). Tanda-tanda penyakit kencing manis, seperti dahaga yang melampau dan kerap kencing, telah digambarkan oleh orang Mesir di atas paprus pada 1550 SM. Pakar perubatan India juga telah membahagikan pengidap kencing manis kepada dua jenis berlainan semenjak abad ke lima lagi.

Nama lain kencing manis, diabetes yang bererti pancur air, dinamakan oleh pakar perubatan Yunani (Greek), Areteus dari Cappadocia semenjak 2,000 tahun dahulu. Perkataan mellitus kemudiannya ditambah oleh Willis bagi menunjukkan terdapat gula dalam air kencing. Diabetes Melitus atau secara amnya dikenali sebagai kencing manis, merupakan satu penyakit kronik (tidak boleh pulih sepenuhnya) dan hampir 8-9% masyarakat dewasa di Malaysia mengidap penyakit ini.

Salah satu daripada ujian bagi mengesan pengidap kencing manis yang terawal ialah mencurahkan air kencing pada tanah dan melihat sama ada semut menghurungi tempat tersebut. Bukti kaitan kelenjar pankreas dengan punca penyakit kencing manis dijumpai pada tahun 1897, apabila dua orang pakar sains, Minkowski dan Von Mering membuktikan hubungan kelenjar pankreas dengan kencing manis dengan membuang kelenjar pankreas pada anjing, menyebabkan anjing tersebut mengidap kencing manis.

Walaupun penyakit kencing manis telah lama diketahui, kawalan penyakit kencing manis yang berkesan hanya diketahui pada 1921 apabila Frederick G. Banting dan Best menjumpai fungsi insulin sebagai pengawal kandungan glukos dalam darah.

Etimologi

Istilah kencing manis berasal daripada gabungan perkataan kencing dan manis disebabkan oleh keadaan air kencing yang kelihatan manis apabila dihurungi semut. Perkataan manis barangkali berasal daripada Rumpun Bahasa Melayu-Polinesia *ma-hemis daripada *hemis.[4]

Perkataan diabetes datang daripada perkataan diabetes (/ˌdaɪ.əˈbiːtiːz/ atau /ˌdaɪ.əˈbiːtᵻs/) bahasa Inggeris yang datang daripada bahasa Latin diabētēs, yang seterusnya datang daripada Yunani Purba διαβήτης (diabētēs) yang bermaksud "orang yang lewat melalui; Sifon" Pakar perubatan Yunani Purba Aretaeus Cappadocia (fl. 1 abad CE) menggunakan perkataan itu, dengan makna yang dimaksudkan "pelepasan air kencing secara berlebihan", sebagai nama bagi penyakit ini. Akhirnya, perkataan berasal daripada διαβαίνειν Greek (diabainein), yang bermaksud "untuk melalui," yang terdiri daripada δια- (dia-), yang bermaksud "melalui" dan βαίνειν (bainein), yang bermaksud "pergi". Perkataan "diabetis" mula-mula direkodkan dalam bahasa Inggeris, dalam bentuk diabète, dalam teks perubatan yang ditulis sekitar 1425.

Perkataan melitus berasal daripada perkataan bahasa Inggeris mellitus (/mᵻˈlaɪtəs/ atau /ˈmɛlᵻtəs/) yang berasal daripada perkataan Latin klasik, mellite, yang bermaksud "kencing" (iaitu manis dengan madu madu manis). Perkataan Latin berasal daripada mell-, yang berasal daripada mel, yang bermaksud "madu"; kemanisan; perkara yang menyenangkan, dan -ītus akhiran, yang ertinya adalah sama dengan akhiran bahasa Inggeris "-ite". Thomas Willislah yang pada 1675 mengatakan "kencing" kepada perkataan "kencing manis" sebagai penetapan untuk penyakit ini, apabila beliau mendapati air kencing pesakit kencing manis mempunyai rasa manis (glycosuria). Rasa manis dalam air kencing ini telah disedari oleh Yunani, China, Mesir, India, dan Parsi.