Kehidupan Lun Bawang berkait rapat dengan Kerajaan Brunei

Kehidupan orang Lun Bawang juga sangat berkait rapat dengan kerajaan Brunei bilamana Awang Alak Betaar yang berketurunan separuh Murut telah digelar Upai Semaring atau Awang Semaun. Awang Alak Betaar merupakan Sultan Brunei yang pertama iaitu dikenali sebagai Sultan Mahmud Shah. Nama seperti Pengiran, Dayang, Sultan dan Agong juga meluas dipakai oleh komuniti Lundayeh ini sejak zaman ke zaman. Ramai juga Lun Bawang telah berasmilasi dengan kebudayaan Melayu Brunei sejak zaman ke zaman hingga ke hari ini. Datu Taie merupakan salah satu pemimpin Lun Bawang di zaman era kerajaan Brunei.

Sejarah asal penempatan awal suku Lun Bawang adalah di tanah tinggi Kerayan Kelabit Kawasan Tengah Jantung Utara Borneo.Mereka juga telah berhijrah ke seluruh tanah Borneo termasuk Sabah, Sarawak, Kalimantan dan ke Brunei sekitar abad ke-16 dan ke-17. Lundayeh bermakna hulu orang atau orang-orang pedalaman. Mereka dikenali sebagai petani dan mempunyai penternakan amalan dan juga dikenali sebagai pemburu dan nelayan.

Kehidupan Lun Bawang sewaktu pemerintahan Kerajaan James Brooke

Pada lewat 1800-an hingga awal 1900-an, sebelum menerima agama, masyarakat Lun Bawang telah digambarkan sebagai hidup dalam keadaan yang tidak sihat gaya hidup. Mereka peminum burak tegar (arak beras), kelihatan mabuk lebih kerap, dan rumah panjang kelihatan tidak bersih.[perlu rujukan] Gaya hidup mereka menyebabkan mereka terdedah kepada penyakit. Sebelum tahun 1900, jumlah Lun Bawang seramai 25 000 orang di bahagian utara Sarawak manakala pada tahun 1904 dan 1905, terdapat wabak cacar sekitar kawasan Lundayeh. Sebuah wabak yang mempunyai ketara mengubah perjalanan sejarah Lundayeh itu. Telah dicatatkan bahawa angka kematian telah mengurangkan kira-kira 25,000 orang penduduk kepada 3,000 penduduk Lundayeh itu.(Laporan Pegawai-Pegawai Daerah pada masa itu – Sarawak Gazette; Drunk Before Dawn). Dan dengannya, ada agama populasi Lundayeh bertambah daripada 3,000 orang pada 1905 kepada 5,000 orang pada tahun 1920-an dan kepada 15,000 orang pada tahun 2010 di Sarawak.

Peranan Lun Bawang semasa Perang Dunia Kedua

Ramai orang Lundayeh terlibat dalam Operasi Semut semasa peperangan Dunia kedua bersama dengan suku etnik lain seperti Iban, Murut, Kenyah, Kayan dan Dayak yang lain.